第四届中原创新发展论坛举行 大咖共话河南发展
Ryggmergen (latin medulla spinalis) er ein lang, tynn og r?yrforma bunt av nervevev og gliaceller som strekkjer seg fr? den forlenga mergen i hjernestamma til den lumbale delen av ryggs?yla. Hjernen og ryggmergen utgjer sentralnervesystemet. Ryggmergen byrjar i bakhovudbeinet og strekkjer seg ned til rommet mellom fyrste og andre lendevirvel; den strekkjer seg ikkje like langt som ryggs?yla. Den er omkring 45 cm lang hj? menn og 43 cm hj? kvinner. Mergen har varierande tjukkleik, og spenner fr? 13 mm i hals- og bukomr?det til 6.4 mm i brystomr?det. Ryggs?yla omsluttar ryggmergen og vernar den mot trauma. Ryggmergen sender nervesignal mellom hjernen og resten av kroppen, og inneheld mellom anna nervenettverk som styrar refleksar og CPG-ar. Ryggmergen har tre hovudfunksjonar, nemleg ? fungere som ei kanalisering for motorisk informasjon som str?ymer nedover ryggmergen; som ei kanalisering for sensorisk informasjon i motsett retning; og som eit senter for koordineringa av visse refleksar.[1]
Struktur
[endre | endre wikiteksten]Ryggmergen er hovudstien for informasjon og koplar hjernen til det perifere nervesystemet. Lengda av ryggmergen er mykje kortare enn ryggs?yla. Ryggmergen hj? menneske strekkjer seg fr? foramen magnum og held fram mot conus medullaris i n?rleiken av andre lendevirvel, og terminerar i ei fibr?s forlenging kjent som filum terminale.
Den er omkring 45 cm lang hj? menn og 43 cm lang hj? kvinner. Den er eggforma, og har ei forst?rring i hals- og bukomr?det. Sanseinntrykk stammar fr? den forst?rra ryggmergen i halsen, mellom C3 og T2, og motorinntrykk reiser fr? denne og ut i armane. Forst?rringa i bukomr?det, mellom L1 og S3, tek hand om sanseinntrykk og motorinntrykk som g?r til og fr? beina.
Ryggmergen er omgjeven av tre lag med cellevev, kalla hjernehinner, som omgjev kanalen. Senehinna ligg ytst og dannar eit solid vern. Mellom dura mater og det omgjevande beinet i ryggvirvlane finn ein epiduralrommet. Epiduralrommet er fylt av feittvev og eit nettverk av blod?rer. Spindelvevshinna ligg i midten. Namnet kjem av at vevet likar eit spindelvev. Rommet mellom spindelvevshinna og den underliggande ?rehinna vert kalla subaraknoidalrommet. Subaraknoidalrommet inneheld cerebrospinalv?ske. Ved lumbalpunksjon brukar ein ei n?l for ? trekke ut cerebrospinalv?ske fr? subaraknoidalrommet, oftast fr? bukregionen av ryggs?yla. ?rehinna er den inste av hjernehinnene. Den er veldig delikat og har ei tett tilknyting til overflata av ryggmergen. Mergen er stabilisert inni senehinna av p?kopla ligamentum denticulatum, som strekkjer seg fr? ?rehinna sidelengds mellom dei bakre og fremre nerver?tene. Duralsekken sluttar p? h?gd med andre krossvirvel.
I eit tverrsnitt av ryggmergen er den perifere delen fylt av omr?der med kvit substans, som inneheld sensoriske og motoriske nerver. Innanfor denne regionen ligg gr? substans. Nervecellene i den gr? substansen finst i dei tre kolonnene i ryggmergen og dannar ei sommarfuglform. Denne regionen omgjev canalis centralis medullae spinalis, som er ei forlenging av den fjerde ventrikkelen og inneheld cerebrospinalv?ske.
Ryggmergen har ei form som er komprimert dorsoventralt, noko som gjev den ei elliptisk form. Mergen har trakter langs dei bakre og fremre sidene. Den bakre trakta vert kalla sulcus medianus posterior medullae spinalis, medan den fremre trakta vert kalla fissura mediana anterior medullae spinalis. Nokre av traktene i ryggmergen fraktar informasjon fr? hjernen.
Ryggmergssegment
[endre | endre wikiteksten]
Ryggmergen er delt inn i 31 ulike segment. P? kvart segment vert det forma h?gre- og venstreliggande par av ryggmargsnerver (blanda; sensoriske og motoriske). Mellom seks og ?tte nerver?ter greinar ut av h?gre og venstre ventrolateral sulci. Nerver?ter g?r saman for ? forme nervestammer. Sensoriske nerver?ter vert forma av h?gre og venstre dorsal lateral sulci for ? forme sensoriske nervestammer. Ventrale (motoriske) og dorsale (sensoriske) r?ter g?r saman og formar ryggmergsnerver (blanda; motorisk og sensorisk), éin p? kvar side av ryggmergen. Ryggmergsnerven, med unntak av C1 og C2, formar p? innsida av intervertebral foramen (IVF). P? kvart ryggmergssegment kan ein sj? ei grense mellom det sentrale og perifere nervesystemet. Nerver?ter er ein del av det perifere nervesystemet.
I den ?vre delen av ryggs?yla g?r ryggmargsnervene direkte ut fr? ryggmergen, og i den nedre delen g?r nervene lenger ned langs s?yla f?r dei str?ymer ut. Terminalenden av ryggmergen vert kalla conus medullaris. ?rehinna fortset som ei forlenging og vert kalla filum terminale, som koplar ryggmergen til halebeinet. Cauda equina (?hestehalen?) er namnet p? samlinga av nerver i ryggs?yla som g?r langs ryggs?yla og forbi conus medullaris. Cauda equina vert forma fordi ryggmergen stoppar ? vokse i lengd i ein alder av fire, medan ryggs?yla veks i lengd fram mot vaksenlivet. Dette f?rer til at sakrale ryggmargsnerver faktisk oppst?r i den ?vre bukregionen.
Ryggmergen kan anatomisk delast inn i 31 segment basert p? opphavet av ryggmergsnerver. Kvart segment har tilknyting til eit par med spinalganglier, kalla dorsalrotsganglion, som ligg rett utanfor ryggmergen. Desse gangliene inneheld cellelekamar av sensoriske nerver. Aksonar fr? desse nervene g?r inn i ryggmergen gjennom dorsalr?tene.
Ventrale r?ter er samansett av aksonar fr? motoriske nerver, som fraktar informasjon til periferiet fr? cellelekamar i sentralnervesystemet. Dorsale og ventrale r?ter kjem saman og str?ymer ut av den intervertebrale foramina, der dei blir til ryggmergsnerver. Eit gr?tt horn i midten av mergen er forma som ein sommarfugl og er samansett av cellelekamar av internevronar, motoriske nerver, gliaceller og umyeliniserte nervefiber. Det ventrale og dorsale gr?e hornet dannar ein projeksjon av gr? substans. Dei gr? horna og den gr? kommissuren formar ein ?gr? H?.
Den kvite substansen ligg utanfor den gr? substansen og er i hovudsak samansett av fullstendig myeliniserte motoriske og sensoriske aksonar. ?S?yler? av kvit substans fraktar informasjon anten oppover eller nedover ryggmergen.
I sentralnervesystemet vert cellelekamar av nerver ofte organiserte i funksjonelle klyster, kalla kjerner. Aksonar i sentralnervesystemet vert grupperte i traktar.
Det finst 31 segment av ryggmergsnerver i menneske:
- 8 cervikale (hals-) segment som formar 8 par av halsnerver (C1-ryggmergsnerver str?ymer ut av ryggs?yla mellom bakhovudbeinet og C1-virvelen; C2-nervene str?ymer ut mellom den fremre bogen av C1-virvelen og lamina av C2-virvelen; C3-C8-nervene g?r gjennom intervertebral foramen over korrespondernade halsvirvlar, med unntak av C8-paret, som str?ymer ut via den intervertebrale foramen mellom C7- og T1-virvlane
- 13 torakale (bryst-) segment som formar 12 par av brystnerver (som str?ymer ut av ryggs?yla gjennom intervertebral foramen, under korresponderande virvlar T1-T12)
- 5 lumbale (buk-/lende-) segment som formar 5 par av lendenerver (som str?ymer ut av ryggs?yla gjennom intervertebral foramen, under korresponderande virvlar L1-L5)
- 5 sakrale (krossbeins-) segment som formar 5 par av krossnerver (som str?ymer ut av ryggs?yla gjennom intervertebral foramen, under korresponderande virvlar S1-S5)
- 1 coccygealt segment som formar éi halenerve
I eit foster korresponderar halssegmenta med ryggmergssegmenta. Sidan ryggs?yla veks lenger enn ryggmergen s? korresponderar ikkje ryggmergssegmenta med halssegmenta i vaksne personar, s?rleg i den nedre ryggmergen. Lumbale og sakrale ryggmergssegment finst mellom ryggvirvlane T9-L2, og ryggmergen sluttar kring lendevirvel L1/L2, og formar ein struktur kjent som conus medullaris.
Sj?lv om cellelekamar i ryggmergen sluttar kring L1/L2, s? str?ymer ryggmergsnervene for kvart segment ut p? h?gd med korresponderande ryggvirvel. Nervene i den nedre ryggmergen str?ymer ut av ryggs?yla mykje l?gare (meir kaudalt) enn r?tene deira. N?r desse nervane g?r ut fr? dei respektive r?tene og ut av ryggs?yla formar dei ein bunt som vert kalla cauda equina.
Det finst to regionar der ryggmergen er utvida:
- Cervikal forst?rring — svarar til nervane i armnerveflettinga, som innververar den ?vre lemmen. Den femner om ryggmergssegmenta fr? C4 til T1. Dei vertebrale niv?a av forst?rringa er omkring like store (C4-T1).
- Lumbal forst?rring — svarar til nervane i plexus lumbosacralis, som innerverar den ?vre lemmen. Den femner om ryggmergssegmenta fr? L2 til S3 og finst rundt dei vertebrale niv?a T9-T12.
Utvikling
[endre | endre wikiteksten]Ryggmergen vert laga fr? delar av nerver?yret ved utvikling. N?r nerver?yret modnar byrjar notokord ? skilje ut ein faktor kjent som Shh. Ekskresjonen av Shh f?rer til at basalplata utviklar motoriske nervar. Den overliggande ektoderm skiljer ut beinmorfogenetisk protein (BMP). Dette f?rer vidare til at alarplata skiljer ut BMP, slik at denne kan byrje ? danne sensoriske nervar. Alarplata og basalplata er separerte av sulcus limitans. Golvplata skiljer ut proteinet netrin. Netrina virkar som kjemoattraktantar ved decussatio av sensoriske smerte- og temperaturnervar i alarplata, p? tvers av den fremre kvite kommissuren, der dei stiger opp mot talamus.
Nylige studiar av Viktor Hamburger og Rita Levi-Montalcini i kyllingembryoar har gjeve fleire prov for at eliminasjonen av nerveceller via programmert celled?d er naudsynleg for korrekt samansetnad av nervesystemet.
Spontan embryonisk aktivitet har blitt vist ? spele ei rolle i utvikla av nervar og musklar, men er truleg ikkje involvert i den innleiiande formasjonen av sambindingar mellom ryggmergsnervar.
-
Ryggmerg sett i eit tverrsnitt av eit fem veker gamalt foster. -
Ryggmerg sett i eit tverrsnitt av eit 3 m?nadar gamalt foster.
Blodforsyning
[endre | endre wikiteksten]Ryggmergen f?r blod fr? tre arteriar som f?lgjer lengda margen og som byrjar i hjernen, samt ei rekkje arteriar som ligg langs sidene av ryggs?yla. Dei langsg?ande arteriane vert kalla dei fremre spinalarteriane, samt h?gre og venstre bakre spinalarteriar.[2] Desse strekker inn i subaraknoidalrommet og har avgreiningar inn i ryggmergen. Dei formar anastomosar (sambindingar) via den fremre og bakre arteria medullaris segmentalis, som g?r inn i ryggmergen p? fleire stadar.[2] Blodet flyter kaudalt (mot hovudet) gjennom desse arteriane, og stammar fr? den fremre hjernesirkulasjonen, men er ikkje tilstrekkeleg til ? forsyne ryggmergen over halsomr?det.
Hovudforsyninga av blod til ryggmergen under halsregionen kjem fr? dei radialt arrangerte fremre og bakre radikul?re arteriane, som g?r inn i ryggmergen langs dei dorsal og ventrale nerver?tene. Ingen av desse er kopla til dei tre langsg?ande arteriane, med unntak av éin.[2] Desse interkostale og lumbale radikul?re arteriane oppst?r fr? aorta, dannar store anastomosar, og gjev tilskot til blodstraumen i ryggmergen. I menneske er den st?rste av dei fremre radikul?re arteriane kjent som ?Adamkiewicz' arterie?, som vanlegvis oppst?r mellom L1 og L2, men som kan oppst? alle plassar mellom T9 og L5.[3] Nedsett blodstraum mellom desse kritiske arteriane, s?rleg ved kirurgiske inngrep som br?tt stoppar blodstraumen gjennom aorta, til d?mes ved reparasjon av aortaaneurisme, kan f?re til ryggmergsinfarkt og paraparese.
Fleire bilete
[endre | endre wikiteksten]-
Diagram over ryggmergen. -
Tverrsnitt gjennom ryggmergen p? h?gd med midtre bryst. -
Tverrsnitt gjennom ryggmergen p? ulike h?gder. -
Halsvirvel. -
Ein porsjon av ryggmergen som visar h?gre laterale overflate. Dura er opna og arrangert for ? syne fram nerver?tene. -
Ryggmerg der dura mater er kutta opp og visar utstrauminga av ryggmergsnervane. -
Ryggmergen visar korleis dei fremre og bakre r?tene g?r inn i ryggmergsnervane. -
Ryggmergen visar korleis dei fremre og bakre r?tene g?r inn i ryggmergsnervane. -
Ei lang framsyning av ryggmergen. -
Projeksjonar av ryggmergen inn i nervar (raud motorisk, bl? sensorisk). -
Projeksjonar av ryggmergen inn i nervar (raud motorisk, bl? sensorisk). -
Tverrsnitt av ryggmerg hj? ei kanin. -
Ryggmerg. Djup disseksjon. Sett fr? baksida. -
Ryggmerg. Djup disseksjon. Sett fr? baksida.
| Disseksjonsbilete (kan verke st?ytande for somme) |
|---|
|
Sj? òg
[endre | endre wikiteksten]- cauda equina
- conus medullaris
- hjernehinne
- ryggmergsnerve
- lumbalpunksjon
- n?ytral rygg
- Brown-Séquards syndrom
- heredit?r spastisk paraparese
- poliomyelitt og postpoliosyndrom
- funksjonsforbetrande kirurgi ved tetraplegi
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen nyttar anatomisk terminologi. For ei oversikt, sj? anatomisk terminologi.
- Denne artikkelen bygger p? ?Spinal cord? fr? Wikipedia p? engelsk, den 1. januar 2015.
- Wikipedia p? engelsk oppgav desse kjeldene:
- ↑ Maton, Anthea; Jean Hopkins; Charles William McLaughlin; Susan Johnson; Maryanna Quon Warner; David LaHart; Jill D. Wright (1993). Human Biology and Health. Englewood Cliffs, New Jersey, USA: Prentice Hall. s. 132–144. ISBN 0-13-981176-1.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Moore, Keith; Anne Agur (2007). Essential Clinical Anatomy, Third Edition. Lippincott Williams & Wilkins. s. 298. ISBN 0-7817-6274-X.
- ↑ Biglioli, Paolo; et alia (April 2004). ?Upper and lower spinal cord blood supply: the continuity of the anterior spinal artery and the relevance of the lumbar arteries?. Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery 127 (4): 1188–1192.
